GÖKYÜZÜNDE ANİDEN PARLAYAN CİSİMLER
Haziran 03, 2018
Geceleri gökyüzüne bakarken aniden paryalan, sönen ve belli
bir hızda gözden kaybolan cisimler görürüz, gelin hep birlikte bu cisimler
nelermiş bakalım.
ISS (ULUSLARARASI UZAY İSTASYONU)
ISS NEDİR ?
Uluslararası Uzay İstasyonu, kısaca "UUİ", Dünya'nın yörüngesinde dönen büyük boyutta bir uzay aracıdır. Astronot ekipleri için bir ev ve bunun yanında bilimsel bir laboratuvar görevi görmektedir. İnşası için birçok ülkenin birlikte çalıştığı Uzay İstasyonu, farklı uluslardan astronotları konuk eder.
400 kilometre irtifada, dünya çevresinde dönüşünü sürdüren UUİ, saatte 28.800 kilometre hızdayken tam bir dönüş yapması yalnızca 90 dakika sürmektedir. Bu da demek oluyor ki, Uzay İstasyonu'ndaki astronotlar, bizim 24 saatlik gün anlayışımıza göre 16 kez gün doğuşuna ve gün batışına şahit oluyorlar.
Uluslararası Uzay İstasyonu programı, beş katılımcı uzay kuruluşu tarafından oluşturulmuş ortak bir projedir. Bu kuruluşlar; ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi, Rusya Federal Uzay Ajansı, Japonya Uzay Araştırma Ajansı, Avrupa Uzay Ajansı ve Kanada Uzay Ajansı'dır. İstasyonun mülkiyet ve kullanım hakları hükümetler arası antlaşmalar ve sözleşmelerle belirlenmiştir. Uluslararası Uzay İstasyonu büyük boyutlarda olduğundan dolayı tek seferde uzaya gönderilemedi. Uzaya gönderilen ilk parçası, Rus Zarya kontrol modülü Kasım 1998 tarihinde fırlatıldı ve 2 hafta sonra Amerikan Unity noduyla birleştirildi. Kasım 2000 tarihine gelindiğinde ise Uzay İstasyonu ilk ekibini konuk edecek bir biçimde birleştirilmiştir. İnşasının tamamen bitmesi 2011 yılına kadar sürmüştür.
ABD'nin bütçe arttırımına gitmesi sonucunda istasyonun görev süresi 2020 yılından 2024 yılına kadar uzatılmıştır, 2028 yılına uzatılması ise muhtemeldir. Şu an projeye destek vermekte olan ve 2020 yılına kadar projeye destek vereceklerini açıklayan Rusya, Almanya, Fransa, Japonya ve Kanada gibi ülkelerin bu uzatmalı bütçeye katkı yapıp yapmayacakları henüz belirsizdir. Rusya Federal Uzay Ajansı, Uluslararası Uzay İstasyonu emekliye ayrılmadan önce istasyonu kullanarak, OPSEK adında yeni bir istasyon yapılması için teklif vermiştir. UUİ, bugüne kadar inşa edilen, içerisinde personel barındıran dokuzuncu istasyondur.
İstasyonun yörünge yüksekliği 330 km. ilâ 435 km. arasında değişmektedir. İstasyon zamanla azalan irtifasını arttırmak için Zvezda modülünün motorlarını veya ziyaretçi uzay araçlarını kullanır. Bir günde Dünya çevresinde 15,5 tur atar. UUİ, 6 kişilik astronota ve ziyaretçilere yetecek kadar hacme sahiptir. Eğer Dünya'da olsaydı 420.000 kg ağırlığa sahip olurdu.
ISS KAÇ BÖLÜMDEN OLUŞUR ?
İstasyon, Rus Yörünge Bölümü ve Amerika Birleşik Devletleri Yörünge Bölümü olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. UUİ'de, astronotların bilimsel araştırma yaptığı laboratuvarın haricinde, birçok farklı bölüm bulunmaktadır. İlk Rus modülü, istasyonun düzgün işlemesi için temel sistemleri barındırıyor. Aynı zamanda uzayda bulunan mürettebat için yaşam alanı sağlıyor. UUİ'nin iki tarafa yayılan uzun kirişlerin üzerinde güneş panelleri ve radyatörler bulunmaktadır. Paneller, Güneş'ten gelen enerjiyi toplayıp, istasyona elektrik sağlıyor. Radyatörler ise istasyonun sıcaklığını kontrol ediyor. İstasyonun dış kısmında robotik kollar mevcuttur. Bu ilk başta garip gelse de, uzayda olduğunu düşünülürse gayet mantıklı. Bu kollar ilk zamanlarda istasyonun inşasını sağlamıştır. Şimdi de uzay yürüyüşlerine çıkan bilimadamlarının hareket etmesinde ve uzayda araştırma yapmada kullanılıyor.
ISS AMACI NEDİR ?
ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi ile Rusya Federal Uzay Ajansı arasındaki orijinal ortak niyet bildirgesine göre Uluslararası Uzay İstasyonunun bir laboratuvar, gözlemevi ve fabrika olması planlanmıştı. Ayrıca gelecekteki Ay, Mars ve çeşitli astroid görevleri için ulaşım, bakım ve ara üs olarak hizmet vermesi de planlanmıştı. 2010 yılı ABD ulusal uzay poliçesinde, İstasyona mevcut görevlerine ek olarak ticari, diplomatik ve eğitim amaçlı görevler verilmiştir.
IRİDİUM (İLETİŞİM UYDULARI)
Iridium iletişim uyduları, uydu telefonlarının ve çağrı cihazlarının birbirleriyle olan bilgi ve ses akışını sağlamak için Dünya'nın yörüngesine oturtulmuş uydulardır. İlk planlanan sayıları 77 olduğu için uydulara o atom numaraları element olan İridyum adı verilmiştir. Her bir uydu numaralarla adlandırılır.
Yörüngeleri ekvatora 86.4o eğiktir. Birbirlerinden bağımsız 6 hareketli yörünge düzlemi vardır. Yörünge düzlemlerine 1, 2, 3, 4, 5 ve 6 adı verilmiştir. Her bir yörünge düzlemi, yanındaki yörünge düzleminden 31.6° eğiktir. (Ama 1. ve 6. yörünge düzlemleri arasında 22° fark vardır.) Planlanan sayı 77 olmasına rağmen toplam sayılarının 72 olmasına karar verilmiştir. (Aslında 66 tanesi yeterlidir. Geri kalan 6 tanesi yedek uydulardır. Her bir yedek uydu bir yörünge düzleminde bulunur.) Alçak yörünge uyduları olup deniz seviyelerinden yükseklikleri 780 km kadardır. Yörüngedeki hızları 27000 km/s kadar çıkabilir. Haberleşme akışını sağlamak için uydular öndeki, arkadaki ve yanındaki uydularla sürekli irtibat halindedir. Dünya çevresindeki tam bir turu yaklaşık 100 dakikada atarlar.
İlk 5 iridyum uydusu 14 Mayıs 1997'de Kaliforniya'da bulunan Vanderberg Hava Üssü'nden uzaya fırlatılmıştır.1999 yılının haziran ayına kadar Dünya'nın çeşitli yerlerinden iridyum uyduları fırlatılmıştır. Şubat 2002'de ise yörüngeye 5 yedek uydu daha yerleştirildi.
10 Şubat 2009, Salı günü İridyum 33 uydusu ile Kosmos 2251 uydusu Sibirya'nın yaklaşık 800 km üstünde çarpılmıştır ve 2 uydu da kullanılamayacak hale gelmiştir.
Iridium'un "Iridium NEXT" adı verilen yeni jenerasyon uyduları 2017 yılında fırlatmaya başladı. İlk 10 uydu, 14 Ocak 2017'de California'da bulunan Vandenberg Hava Üssünden fırlatıldı. Yüksek data kapasitesi sunacak olan bu yeni uydu kümesinin fırlatımlarının 2018 yılında tamamlanması planlanıyor.
İRİDYUM PARLAMALARI
Yörüngeleri hareketli olduğu için uydular sürekli yer değiştirir. Antenlerin yüksek yansıtıcı özelliklerinden dolayı anten belli bir açıya geldiğinde Güneş'ten aldığı ışığı yansıtır.
TİANGONG 1
ilk Çin uzay istasyonudur. Daha büyük bir uzay istasyonu kompleksi için gereken buluşma ve kenetlenme yeteneğini geliştirmek için bir deneme aracı olması amaçlanmıştır. Chang Zheng 2F/G roketiyle 29 Eylül 2011 tarihinde fırlatılmıştır. 2020 yılına kadar tamamlanmış, yarı-kalıcı bir mürettebata sahip bir uzay istasyonu oluşturmayı amaçlayan Tiangong projesinin bir parçasıdır.
Tiangong 1, 10,4 metre uzunluğunda, 3,35 metre çapındadır ve basınçlı bölmesinin hacmi 15 metreküptür. Kütlesi ise 8506 kilogramdır.
İnsanlı olmayan Shenzhou 8 görevinin Tiangong 1 ile 2011 yılı sonlarında kenetlenmesi ve bunun Çin'in yörüngedeki ilk kenetlenmesi olması planlanmaktadır. Bunun ardından ise insanlı Shenzhou 9 ve Shenzhou 10 görevlerinin 2012 yılında istasyonla kenetlenmesi beklenmektedir.
Çin, ilk uzay istasyonu Tiangong-1'i fırlattığında, ABD ve Rusya'nın da taraf olduğu "uzay savaşlarında" büyük hamlesini yapmıştı. Ancak bundan 5 yıl sonra Tiangong-1 kontrolünü kaybetti. Dünya'ya düşmesi halinde ne olacağı ise yıllarca tartışıldı. Pazartesi günü Dünya'ya yeniden giren uzay aracının büyük bir kısmı, Büyük Okyanus'un güneyinde atmosfere girer girmez yanarak infilak etti.
TİANGONG 2
Çin, uzay istasyonu projesi kapsamında “Tiangong-2” (Gök Saray-2) modülünü yörüngeye fırlattı.
Ülkenin kuzeybatısındaki Ciuçüen Uydu Fırlatma Merkezi’nden “Çangcıng-2F” (Uzun Yürüyüş-2F) roketleriyle yerel saatle 22.04’te ateşlenen modül, başarıyla yörüngesine oturdu.
Astronotların yaşayacağı laboratuvar kabini ile güneş panelleri ve akümülatör gibi güç aksamlarını barındıran kabin olmak üzere iki bölümden oluşan insansız modül, yörüngede iki yıl çalışma yapacak şekilde tasarlandı.
Tiangong-2, yeryüzüne 380 kilometre uzaklıkta belirlenen yörüngesine oturduktan sonra uluslararası görevleri de uygulayacak.
Dünyadaki ilk yüksek duyarlıklı gama ışını dedektörünü taşıyan modülün ateşlenmesinden yörüngeye oturmasına kadar geçen süreç, Çin Merkez Televizyonu (CCTV) tarafından canlı yayınlandı.
Çin Uzay Ajansı, Tiangong-2 modülünün gelecek ay fırlatılması planlanan insanlı uzay mekiği “Şıncou-11” ile yörüngede kenetleneceğini açıkladı.
NOT: Yukarıda belirtilen uyduları çıplak gözle seyretmek için verdiğim linkten ISS Detector uygulamasını indirin uygulamada belirtilen saatlerde rahat bir şekilde gözlemleme yapabilirsiniz...
0 yorum